Het modesysteem van binnenuit veranderen

Het gesprek werd voor WATF gepresenteerd door Tom Palmaerts, trendwatcher bij Trendwolves, en vergezeld door Karla Basselier, CEO van Fedustria, samen met REANTWERP medeoprichter Ruth Goossens en ontwerper Tim Van Steenbergen.

"We kunnen niet weg blijven kijken," zegt Ruth Goossens, medeoprichter van REANTWERP en voormalig hoofdredacteur van Knack Weekend.

"Er zijn al generaties kleding op deze aarde. Dat zou genoeg moeten zijn."

Na meer dan twintig jaar in de modejournalistiek bereikte ze een punt waarop verslaggeving onvoldoende voelde. "Ik had het gevoel dat ik erover kon blijven schrijven vanaf de zijlijn, maar dat zou niets veranderen."

Samen met ontwerper Tim Van Steenbergen en de sociale organisatie Gatam sloeg ze een andere weg in. "We besloten: laten we stoppen met praten over verandering en het gaan doen." REANTWERP groeide uit die beslissing uit tot een sociaal atelier gebouwd op dode voorraad stoffen, nieuwkomers en een engagement om het systeem van binnenuit te hervormen.

In het atelier gaat het gedeelde ambacht boven de gedeelde taal.

"De meeste mensen die binnenkomen spreken heel beperkt Nederlands of Engels... maar wij spreken textiel."

Nieuwkomers komen binnen met naaiervaring, getest via intake. "Het niveau moet hoog genoeg zijn." Maar wat zich in de ruimte vormt, gaat verder dan vaardigheden.

"Je voelt echt dat dit een soort thuis wordt. Het is een kleine familie."

Mensen komen uit heel verschillende situaties. "Sommige mensen kwamen uit echte sweatshop-omgevingen, we moesten hen leren om het rustiger aan te doen." Anderen komen met sterke technische vaardigheden, maar moeten zich aanpassen aan de Belgische esthetiek of de methodes van REANTWERP. "Het is allemaal erg op maat gemaakt." Bovenal is er waardigheid. "Mensen zijn gewoon blij dat ze weer als een normaal werkend mens worden behandeld."

De materialen in het atelier hebben hun eigen verhaal. "We zijn gewoon begonnen. We gingen de voorraad in bij Dries, Christian Wijnants, Raf Simons... en selecteerden van daaruit. Iedereen reageerde heel positief." Werken met deze stoffen vereist consistente normen. "Voor ons is kwaliteit essentieel. Daarom werken we alleen binnen Europa en alleen met partners van hoge kwaliteit."

Maar goodwill van merken kan geen langetermijnstructuur zijn. "Als een merk zijn beleid verandert, hebben we plotseling een probleem. Aan de andere kant weten ze ook niet wat ze met al die voorraad moeten doen. Er is dus potentieel, we moeten het alleen organiseren."

Terwijl de belangstelling voor hun werk groeit, blijft het een uitdaging om het juiste ritme te vinden. "De verkoop gaat heel goed, maar de productie blijft achter."
Hun recente pop-up in Antwerpen was volledig uitverkocht. Toch weigeren ze om hun stukken in exclusiviteit te laten vervallen.

"We willen niet dat onze producten superduur worden. Het is een sociaal en duurzaam project, maar we willen ook dat onze items toegankelijk blijven. We zijn dus nog op zoek naar de juiste weg."

Op creatieve wijze bouwt REANTWERP voort op wat al bestaat. "Tim ontwierp vroeger op basis van trends. Nu kijkt hij welke stoffen we hebben en wie er in het atelier is. Dat wordt de basis van de collectie." Hun patronen blijven stabiel zodat het proces kan worden doorgegeven als mensen rouleren. Sommige ontwerpen bevatten de mogelijkheid tot transformatie. "Ons oversized shirt kan later worden getransformeerd in een jurk of iets anders omdat het patroon het toelaat." Op deze manier werken, zegt Ruth, "is de meest verfrissende manier van werken."

Tijdens de hele discussie kwam de kwestie van verantwoordelijkheid steeds terug. Karla Basselier, CEO van Fedustria, merkte op dat veel bedrijven willen werken met gerecyclede vezels of dood materiaal willen activeren, maar dat het financiële kader rond duurzaamheid vaak een uitdaging blijft. 

Ze voegde eraan toe dat bedrijven die echt vooruitgang willen boeken ook "een bedrijfsmodel achter de hand moeten hebben, anders houden ze het niet vol."

Voor Ruth is dit precies waarom beleid belangrijk is. "Voor mij is dit net zoiets als roken in bars en restaurants. Dat was lange tijd normaal. Toen Europa het verbood, raakte iedereen eerst in paniek. Nu vinden we het heel normaal dat we binnen niet roken. We hebben wetgeving nodig. Zonder wetgeving zal er geen verandering komen, of niet snel genoeg." Ze heeft gezien hoe snel duurzaamheidsbeloften vervagen als de regelgeving afzwakt. "Sommige bedrijven hebben gewoon hun duurzaamheidsmanager ontslagen of hun rol verkleind. Dat was echt schokkend."

Deadstock blijft een blinde vlek. "Recycling is belangrijk, maar deadstock wordt nog steeds over het hoofd gezien, misschien omdat mensen het niet goed genoeg kennen. Dus daar proberen we voor te lobbyen." Via gesprekken met Flanders Circular, onderzoek met de Universiteit Antwerpen en gesprekken met Belgische meedenkers in het Europese beleid houdt REANTWERP het onderwerp zichtbaar op een moment dat het tussen de regels dreigt te vallen.

De opkomst van supersnelle mode maakt het probleem alleen maar erger.
"We hebben nu ultrasnelle mode zoals Shein en Temu die de markt overspoelen en zelfs de tweedehandsmarkt betreden met nieuwe kleding. Dat zet extra druk op de sociale economie en circulaire bedrijfsmodellen."
Sorteren en hergebruik zijn mogelijk, voegt ze eraan toe, "het kost alleen geld." Luxegroepen "zouden er zeker voor kunnen betalen als ze dat zouden willen."
Maar uiteindelijk, "als het beleid hen niet dwingt, zullen ze het niet doen."

Consumentengedrag vormt een ander cruciaal onderdeel. Karla deelde inzichten uit onderzoek onder generatie Z. "85% procent zegt zeer duurzaam te zijn. Toen we vroegen of ze bereid zijn meer te betalen voor duurzame kleding, zei slechts 28% ja." De kloof tussen intentie en actie is duidelijk. Ruth legt de link met een culturele verschuiving. "Ergens rond 2010 is er iets ontspoord. Toen ik jong was, spaarden we om kleding te kopen. Nu is elke week snuffelen in fast fashion een tijdverdrijf geworden."

Tom Palmaerts stelde een eenvoudige maar krachtige vraag: welke boodschap zou REANTWERP op drie billboards voor de sector plaatsen. Ruth antwoordde direct.

Voor jonge ontwerpers: "Begin je praktijk op te bouwen met alle puzzelstukjes op tafel. Denk na over deadstock, recycling, waar je produceert, wie je kleding maakt."

Voor beleidsmakers: "We hebben dringend beleid nodig. Dat moet op Europees niveau komen. Anders heeft het niet genoeg effect. Het systeem is uit de hand gelopen."

Voor consumenten: "Denk na over wat je koopt. Stel je garderobe samen. Mode is geen eenvoudig consumptieproduct. Geef het opnieuw waarde."

En voor de industrie: "Behandel duurzaamheid niet als een marketingtruc. Neem het serieus en kijk bewuster naar je hele keten."

Ruth keerde terug naar de kern van waarom REANTWERP bestaat en waar het vanaf nu naartoe moet.
Er komt groei, maar alleen op manieren die in lijn blijven met hun principes.

"Als het sociaal en duurzaam goed voelt, kunnen we de volgende stappen zetten. We weten dat we verder moeten groeien dan ons kleine atelier, maar die groei moet ook zinvol zijn."

REANTWERP gaat verder op die weg en geeft vorm aan een model waarin kleding, ambacht en zorg weer van binnenuit hun waarde krijgen.